O sprawczości ucznia
Sprawczość ucznia oznacza, że uczeń ma realny wpływ na proces własnego uczenia się – podejmuje decyzje, działa samodzielnie i czuje, że jego wybory mają znaczenie.
Sprawczość to poczucie, że "to ode mnie zależy": co i jak się uczę, jak rozwiązuję problemy, jak planuję swój rozwój.
Uczeń, który doświadcza sprawczości uczy się bardziej świadomie i trwale, czuje się kompetentny i zmotywowany. Dzięki rozwijaniu samodzielności, odpowiedzialności i refleksyjności, lepiej radzi sobie w sytuacjach wymagających podejmowania decyzji.
Jakie są kluczowe elementy sprawczości ucznia?
-
Autonomia – uczeń ma możliwość wyboru (np. tematu projektu, sposobu wykonania zadania).
-
Odpowiedzialność – uczeń bierze odpowiedzialność za własne uczenie się, np. planuje pracę, monitoruje postępy.
-
Zaangażowanie – uczeń uczestniczy aktywnie w lekcji, z własnej motywacji
-
Wpływ – uczeń może mieć głos w decyzjach dotyczących np. metod pracy, oceniania, tematów.
-
Refleksja – uczeń potrafi zastanowić się nad tym, jak się uczy i co może poprawić.
Jak rozwijać sprawczość ucznia? -
Wspieranie sprawczości ucznia oznacza dawanie mu realnego wpływu na proces uczenia się, tak aby czuł się podmiotem, a nie tylko odbiorcą wiedzy. To sposób na rozwijanie samodzielności, odpowiedzialności i motywacji wewnętrznej.
Warto pozostawić uczniom możliwość podejmowania decyzji w różnych kwestiach, np. wyborze tematu prezentacji, współtworzeniu kryteriów sukcesu do projektu, harmonogramów, zasad pracy, w wyborze formy podsumowania - quiz, mapa myśli czy gra. Uczniowie mogą też planować własne cele - mogą je zapisać na początku projektu lub lekcji i je monitorować przy pomocy nauczyciela.
Rozwój sprawczości można wspomóc poprzez informację zwrotną i zachęcanie do samooceny: Co mi się udało? Co jeszcze mogę poprawić? I pozwolenie na samodzielne podjęcia przez ucznia dalszych kroków.
Danie przyzwolenia na błędy i eksperymenty stworzy atmosferę, w której błędy będą naturalną częścią uczenia się i zachęca do próbowania różnych rozwiązań.
Sprawczość - publikacje i artykuły na stronach oświatowych
Sprawczość ucznia w kulturze myślenia – droga do aktywnego i zaangażowanego uczenia się, Katarzyna Winiarek. Instytutu Krytycznego Myślenia. Teoretyczne uzasadnienie sprawczości inspirowane Project Zero, z przykładami angażujących strategii.
„Jak rozwijać wśród uczniów umiejętność radzenia sobie z trudnościami i poczucie sprawczości?” Ewa Domagała-Zyśk [i in.]. Poradnik TROS‑KA dla klas IV–VI z narzędziami do diagnozy zawierający pakiet materiałów obejmujący scenariusze zajęć, gry dydaktyczne oraz prezentacje multimedialne do wykorzystania przez nauczycieli i pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych.
Podaruj dziecku sprawczość. Katarzyna Kijek-Kubejko.
Jakie działania mogą podjąć nauczyciele i rodzice, by wzmocnić sprawczość uczniów.
Dlaczego warto rozwijać sprawczość uczniów? Jak kształtowanie sprawczości wpływa na ich życie dorosłe? Katarzyna Winiarek. Instytut Krytycznego Myślenia.
Sprawczość i podmiotowość jako podstawa kompetencji przyszłości, Jędrzej Witkowski.
Poczucie sprawstwa – co daje uczniowi? Dr Marta Majorczyk.
Strategie wspierania sprawczości w świecie cyfrowym. Bez Strachu. Wyjaśnienie pojęcia poczucia sprawczości i jego znaczenia w rozwoju dziecka.
Poczucie własnej skuteczności – część I. Ziółkowska-Szyszło Katarzyna. Instytut Sportu i Nauki.
Definicja własnej skuteczności i jego przejawy wg Alberta Bandury.
Poczucie własnej skuteczności – część II. Ziółkowska-Szyszło Katarzyna. Instytut Sportu i Nauki. Co daje, czym jest i jakie są źródła poczucia własnej skuteczności wg. wg Alberta Bandury.
„Dobre praktyki w zakresie wspierania kreatywności, innowacyjności i samodzielności uczniów szkoły ponadpodstawowej”. ORE.
Publikacja ORE przedstawia metody i scenariusze rozwijające kompetencje proinnowacyjne, w tym planowanie działań i samodzielność uczniów
W kierunku poczucia sprawczości: współpraca uczniów szkół średnich w realizacji projektów społecznych w oparciu o platformę “Zwolnienie z teorii”, Marcin Bielecki. Forum Pedagogiczne, 2022, nr 1.
Jak budować pewność siebie i poczucie sprawstwa u dzieci. Agnieszka Kuźba.
Jak sprawczy nauczyciel zmienia edukację od środka? Katarzyna Winiarek.
Działania nauczyciela rozwijające sprawczość uczniów.
Sprawczość - webinary i filmy