Wspieranie aktywności poznawczej i sprawczości ucznia poprzez promowanie oceniania kształtującego i metod aktywizujących w dydaktyce
Współczesna dydaktyka kładzie nacisk na ucznia jako aktywny podmiot procesu uczenia się, a nie biernego odbiorcę wiedzy. Aby ten cel osiągnąć, potrzebne są strategie, które rozwijają aktywność poznawczą oraz sprawczość ucznia. Bardzo skuteczne podejście w rozwijaniu aktywności poznawczej i sprawczości ucznia daje ocenianie kształtujące i metody aktywizujące.
Czym jest sprawczość ucznia?
Sprawczość to poczucie wpływu na własne uczenie się. Uczeń sprawczy ma możliwość podejmowania decyzji – wybiera metody pracy, współtworzy kryteria sukcesu, ocenia swoje postępy. Dzięki temu rośnie jego motywacja wewnętrzna, odpowiedzialność i autonomia.
Na czym polega aktywność poznawcza ucznia?
Oznacza ona samodzielne i świadome angażowanie się w proces zdobywania wiedzy – zadawanie pytań, poszukiwanie odpowiedzi, rozwiązywanie problemów, krytyczne myślenie. Nauczyciel wspiera ją, gdy nie podaje gotowych rozwiązań, lecz stwarza sytuacje wymagające myślenia i samodzielności.
Ocenianie kształtujące jako narzędzie wspierania aktywności i sprawczości
Ocenianie kształtujące (ang. formative assessment) polega na bieżącym monitorowaniu procesu uczenia się i dawaniu uczniowi informacji zwrotnej, która pomaga się rozwijać. Zamiast skupiać się wyłącznie na stopniach, akcentuje:
-
jasne cele lekcji w zrozumiałym dla ucznia języku,
-
kryteria sukcesu (tzw. nacobezu),
-
pytania kluczowe prowokujące do myślenia,
-
informację zwrotną wskazującą, co już działa dobrze, a co można poprawić,
-
samoocenę i ocenę koleżeńską.
Dzięki temu uczeń rozumie, dokąd zmierza, na jakim jest etapie i co może zrobić, aby iść dalej. To wzmacnia zarówno jego aktywność poznawczą, jak i sprawczość.
Metody aktywizujące w dydaktyce
Metody aktywizujące angażują uczniów intelektualnie, emocjonalnie i praktycznie. Należą do nich m.in.:
-
dyskusja, debata, burza mózgów,
-
metoda projektu, odwrócona klasa, praca w grupach,
-
gry dydaktyczne, symulacje, drama,
-
eksperymenty, zadania problemowe, mapy myśli.
Ich zaletą jest to, że wymagają aktywnych działań, współpracy i kreatywności, zamiast biernego słuchania wykładu.
Synergia obu podejść
Ocenianie kształtujące i metody aktywizujące wzajemnie się uzupełniają:
-
metody aktywizujące angażują ucznia w działanie,
-
ocenianie kształtujące ukierunkowuje to działanie i daje poczucie postępu.
Ocenienie kształtujące - kolekcje publikacji i artykułów na stronach oświatowych
5 Strategii oceniania kształtującego
Cele i kryteria sukcesu
Jasne określenie i komunikowanie celów uczenia się oraz kryteriów sukcesu.
Monitorowanie postępów
Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań, dających informacje, czy i jak uczniowie się uczą.
Informacja zwrotna o postępach
Udzielanie informacji zwrotnej, która prowadzi ucznia do dalszego rozwoju
Uczenie się od siebie nawzajem
Tworzenie uczniom przestrzeni do tego, by uczniowie korzystali ze swojej wiedzy i umiejętności.
Zarządzanie procesem własnej edukacji
Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań, dających informacje, czy i jak uczniowie się uczą.