Dama z gronostajem (łasiczką)
Leonardo da Vinci "Dama z gronostajem"
Obraz Leonarda da Vinci (1452-1519), uznawany jest często za najcenniejsze dzieło sztuki w polskich zbiorach. Obraz zakupiony przez księcia Adama Jerzego Czartoryskiego od nieznanego nam właściciela, około roku 1800, zapewne we Włoszech, trafił do rąk matki księcia, księżnej Izabeli z Flemingów Czartoryskiej, która w roku 1801 otworzyła w Puławach pierwsze w Polsce muzeum publiczne. Początkowo określany jako wizerunek anonimowej kobiety, uznany został przez Czartoryską za portret "La Belle Ferronière", przypuszczalnie na podstawie porównania z ryciną wykonaną według innego portretu Leonarda (z ok. 1495 roku), znajdującego się obecnie w Luwrze. Zapewne wtedy w górnym, lewym narożniku obrazu umieszczono widoczny do dzisiaj napis: LA BELE FERONIERE / LEONARD D’AWINCI, z błędem ortograficznym w nazwisku artysty. Prawdopodobnie w tym samym czasie przemalowane zostało na czarno pierwotne, błękitnoszare, tło obrazu oraz podkreślone zostały czernią pewne elementy ubioru modelki.
Scenariusze
Ryzykowne podróże "Damy z gronostajem"
Chyba żadne dzieło tej klasy co "Dama z gronostajem" Leonarda da Vinci nie tułało się tyle po świecie na skutek wojen, ambicji, chciwości i pożądania. Portret tej dziewczyny co najmniej trzydzieści razy zmieniał miejsce pobytu, przewożony w jukach konnego posłańca, karetą, ładowną bryką, pociągiem, samochodem, samolotem, promem – niekiedy niesiony pod pachą.
Wieloletni kustosz Muzeum Czartoryskich Marek Rostworowski, pisząc powyższe słowa w 1994 roku nie wiedział, że tych podróży przez kolejne 20 lat będzie jeszcze kilkanaście. Nie wiadomo, jakie były losy obrazu Leonarda da Vinci pomiędzy rokiem 1490, gdy został namalowany i podarowany Cecylii Gallerani (pewnie pozostał z nią do jej śmierci w roku 1536), a rokiem 1799 czy też 1800, kiedy Adam Jerzy Czartoryski nabył go w nieznanych okolicznościach, najprawdopodobniej we Włoszech. Ile razy przez te trzy stulecia portret zmieniał miejsce pobytu, zanim trafił do rąk Izabeli Czartoryskiej, która umieściła go w otwartym w roku 1809 Domu Gotyckim w Puławach? O portrecie wspomina list z 1498 roku mantuańskiej księżnej Izabeli d’Este do Cecylii Bergamini, która zapozowała da Vinciemu do tego obrazu. Księżna prosi w nim o przesłanie przez konnego pachołka Leonardowskiego konterfektu, bo chce go porównać z portretami Giovanniego Belliniego. W odpowiedzi Cecylia przesyła jej swój portret. Nie wiadomo jednak, czy było to jedyne wypożyczenie obrazu w tamtych czasach.
"Dama z gronostajem" (losy obrazu)
Obraz "Dama z gronostajem", powszechnie nazywany "Damą z łasiczką", został namalowany przez Leonarda da Vinci w latach 1483-90 w Mediolanie. To jeden z czterech portretów kobiecych namalowanych przez Da Vinci - wybitnego twórcy epoki renesansu, badacza natury, anatoma i inżyniera.
Dzieło przedstawia młodą kobietę o dziewczęcej urodzie, lekko zarysowanym uśmiechu, przytrzymującą lekko prawą dłonią zwierzątko, określane jako gronostaj lub łasica, o miękkiej, białej sierści. Bohaterką portretu jest Cecylia Gallerani (ok. 1473-1536), dworka i kochanka mediolańskiego księcia Ludovica Sforzy. Portret powstał w technice olejnej, z użyciem tempery, na desce orzechowej o wymiarach 54,7 na 40,3 cm.
Obraz został zakupiony ok. 1800 r., prawdopodobnie we Włoszech, przez księcia Adama Jerzego Czartoryskiego i ofiarowany matce - księżnej Izabeli Czartoryskiej. Długo uchodził za wizerunek anonimowej kobiety. Po porównaniu obrazu z ryciną wykonaną według innego portretu Leonarda, przedstawiającego domniemaną kochankę króla Francji zwaną La Belle Ferroniere, księżna Izabela uznała, że to wizerunek tej samej osoby i zleciła umieszczenie na nim wciąż widocznego po lewej stronie u góry napisu: "La Belle Ferroniere d. Leonard da Winci". Błąd w słowie "Vinci" potwierdza wykonanie sygnatury w Polsce. Pierwsze hipotezy, że obraz przedstawia Cecylię Gallerani, pojawiły się dopiero ok. 1900 roku i wiązały się z trzymanym przez nią zwierzątkiem, którego grecka nazwa "gale" mogła sugerować nazwisko modelki.
Artykuły
-
Historia jednego obrazu: dama w czerni (aut. Grażyna Bastek)
-
Historia jednej znajomości. Za kulisami obrazu "Dama z gronostajem" (audycja Programu Trzeciego Polskiego Radia - aut. audycji Anna Popek)
Sfumato
Sfumato (termin wywodzący się z włoskiego słowa fumo, oznaczającego dym[1]) – w malarstwie olejnym łagodne przejścia z partii ciemnych do jasnych, dające mgliste, "miękkie" efekty kolorystyczne. Technika ta wykorzystywana była szczególnie przez Rafaela Santi oraz Leonarda da Vinci i jego szkołę (Wikipedia.pl)