top of page

Wczesne dzieła Vermeera przedstawiają kobiety z bogatych mieszczańskich rodzin, ubrane w strojne suknie, zajęte rozrywkami właściwymi ich społecznemu statusowi. W przeciwieństwie do nich, Mleczarka to zwykła służka. Można to poznać po prostym stroju, korpulentnej sylwetce, pospolitej twarzy. Również gospodarcze pomieszczenie, w którym się znajduje, wskazuje na jej niskie pochodzenie.

Służące nie cieszyły się wówczas dobrą opinią. Często były opisywane jako krnąbrne, leniwe oraz rozpustne, grożące nieraz porządkowi domowemu. Taki stereotyp został powielony w obrazie Gerrita Dou Dziewczyna krojąca cebulę czy na płótnie Nicolaasa Maesa Leniwa służąca. Podobnego przekazu doszukiwano się w vermeerowskiej Mleczarce. W tym kontekście uwagę zwracają znajdujące się u podstawy ściany kafelki z wizerunkami Kupidyna.

A także leżący na podłodze ogrzewacz stóp. Był on używany przez artystów jako atrybut kobiecej pożądliwości, ponieważ umieszczany pod spódnicą ogrzewał całe ciało poniżej talii.

Nie sposób jednak przyjąć powyższe teorie, patrząc na Mleczarkę. Służąca została przedstawiona w trakcie pracy, którą jest tak mocno pochłonięta, że jej skupienie wydaje się być właściwym tematem obrazu. Uwaga widza mimowolnie kierowana jest na wykonywaną czynność, wynosząc ją niemal do rangi symbolu. Mleczarka staje się tu bohaterką, wzorem pracowitości i pilności. Ukrycie twarzy w półcieniu tylko potwierdza, że obraz nie ma na celu przedstawienia konkretnej osoby, a raczej uosabianych przez nią wartości. Ta kobieta jest bowiem odpowiedzialna za przygotowanie pożywienia, a potrzebne do tego produkty spożywcze malarz umieścił na pierwszym planie. Dopiero w głębi obrazu znajdują się obiekty wskazujące na rozpustność służby. Ustalając taką hierarchię, malarz zapewne chciał zaprzeczyć zakorzenionemu stereotypowi.

Scenariusze
Nalewająca mleko/Mleczarka

Vermeer

 

Dopóki ta kobieta z Rijksmuseum
w namalowanej ciszy i skupieniu
mleko z dzbanka do miski
dzień po dniu przelewa
nie zasługuje Świat
na koniec świata.

Wisława Szymborska

Mleczarka pochodzi z okresu, w którym Johannes Vermeer miał już tytuł mistrza w cechu św. Łukasza, zrzeszającym malarzy i zaczynał zdobywać klientelę w rodzinnym mieście, Delft. Już wówczas koncentrował się na malowaniu postaci kobiet we wnętrzach domowych. Do obrazów z tego okresu należą, oprócz Mleczarki, Dziewczyna czytająca list (ok. 1657) oraz Dziewczyna śpiąca przy stole (1657).

Analizy i interpretacje

Uważa się, że w tym okresie Vermeer wkroczył w dojrzały okres swojej twórczości. Oprócz silnego zwrotu z malarstwa religijnego na rodzajowe, dostrzec można również pewną zmianę w traktowaniu powierzchni malarskiej. W przeciwieństwie do wcześniejszych prac, powierzchnia tego płótna jest mniej wygładzona, farby nieco swobodniej zmieszane. Impast na rękach postaci oraz pointylistyczny efekt na powierzchni chleba świadczą o eksperymentach artystycznych i poszukiwaniu nowych rozwiązań.

Warto przeczytać 
bottom of page