Dzień Nauczyciela
14 października
Materiały dla nauczycieli
Pomysły dla uczniów
14 października przypada Dzień Edukacji Narodowej - święto nauczycieli, wychowawców, pedagogów. Obchodzony jest w rocznicę powstania w 1773 r. Komisji Edukacji Narodowej - pierwszego w Europie ministerstwa oświaty - która zajęła się reformowaniem szkolnictwa w Polsce.
Komisja nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej Dozór Mająca, bo tak brzmiała pełna nazwa Komisji Edukacji Narodowej (KEN) została powołana na wniosek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przez sejm rozbiorowy 14 października 1773 roku. Powstanie Komisji Edukacji Narodowej wynikało nie tylko z oświeceniowej myśli króla. Powód do zmian dał Watykan. 21 lipca 1773 bullą papieża Klemensa XIV zniesiony został zakon jezuitów, który w wielu państwach zajmował się nauczaniem młodzieży – wyjaśniała genezę powstania Komisji Edukacji Narodowej dr Maria Czeppe. – W Polsce uporać się z tym nagłym problemem musiał obradujący właśnie Sejm Rozbiorowy. Postanowiono, by majątek i kadrę nauczycielską zlikwidowanego zakonu przeznaczyć na cele edukacyjne. W ten sposób 14 października 1773 powołano do życia pierwszą na terenach Rzeczpospolitej, ale i w Europie instytucję o charakterze dzisiejszego ministerstwa oświaty.
„Kiedy papież Klemens XIV w 1773 dokonał kasaty Towarzystwa Jezusowego, to wraz z nim zostały zlikwidowane jezuickie szkoły. Jednak w bulli kasacyjnej papież zachęcał, by w poszczególnych krajach majątek zakonny – szkoły i zgromadzone fundusze – obrócić na cele edukacyjne. I wtedy, król Stanisław August Poniatowski wykorzystał okazję i powołał do życia świecką instytucję o charakterze centralnym, która miała zajmować się tworzeniem podręczników, programów kształcenia, szkoleniem nauczycieli, czyli – ogólnie rzecz ujmując – całokształtem spraw edukacyjnych”
dr Piotr Ugniewski z Muzeum Historii Polski
Pomysłodawcą powołania KEN był ksiądz Hugo Kołłątaj, a tworzyło ją czterech posłów i czterech senatorów z Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pierwszym prezesem Komisji został biskup wileński Ignacy Jakub Massalski, zaś do jej najbardziej znanych członków należeli Adam Kazimierz Czartoryski, Ignacy Potocki i Andrzej Zamoyski oraz uczeni i artyści m.in. pisarz Julian Ursyn Niemcewicz, filozof Grzegorz Piramowicz, ekonomista Hieronim Stroynowski. Komisja przejęła majątki zlikwidowanego przez papieża zakonu jezuitów, co zapewniło jej sporą niezależność finansową, zaś dzięki przychylności króla zyskała dużą swobodę inicjatyw. Specjaliści pod przewodnictwem Kołłątaja opracowali trzystopniowy model edukacyjny. Najniższy stopień stanowiły szkoły elementarne (parafialne), średni - podwydziałowe i wydziałowe, a najwyższy - uniwersytety (Szkoły Główne) w Krakowie i Wilnie. Komisja próbowała także uchwalić podatki na szkolnictwo elementarne, mające szerzej udostępnić je niższym stanom, jednak starania te się nie powiodły. W sumie utworzono 74 szkoły średnie, podzielone na 10 szkół wydziałowych i podlegające im szkoły podwydziałowe. Stworzono dla nich specjalne programy, kładące nacisk na język polski, historię i geografię, nauki ścisłe oraz etykę. Ciąg dalszy na stronie Dzieje.pl
ARTYKUŁY ONLINE
